Quşun beyni olduqca mürəkkəb bir quruluşa sahibdir. Sürünənlərin beynindən daha böyükdür, lakin onlarla çox oxşar cəhətləri var. Ən inkişaf etmiş hissə, məlumatların işlənməsindən məsul olan beyin yarımkürələridir.
Quşların beyninin ümumi quruluşu
Beyin kəllə içərisində olan mərkəzi sinir sisteminin bir hissəsidir. Quşlarda yeri ilə adlanan üç əsas hissədən ibarətdir: arxa beyin, orta beyin və ön beyin.
Arxa beyin uzunsov, düz və nisbətən kiçik bir hissədir. Əslində onurğa beyni və serebellumun dəyişdirilmiş davamıdır.
Medulla oblongatanın iki hissəsi serebellumun aşağı ayaqları köməyi ilə bir-birinə bağlanır. Orta beyin böyük yarı loblardan, beyin qabığı və görmə hissələrindən ibarətdir.
Ön beyin talamus və beyin yarımkürələrinə bölünür. Talamusun hissələri hipofiz və xiyasmatanı (optik sinirlər) əmələ gətirir. Talamusun yan hissələri məməlilərdə və optik talamusda olan optik lobların daxili hissələrini ehtiva edir. Talamusun arxa hissəsi epifiz və ya epifiz, korpus kallosum və ön komissuranı əmələ gətirir. Serebral yarımkürələrin əksəriyyəti boz medullanın əsas hissəsi olan striatumdan ibarətdir. Beynin ön hissəsində yerləşən qoxu hissəcikləri də vardır.
Quş beyninin tərkib hissələri
Onurğa beyni arasından keçən və sonra beyinə davam edən mərkəzi kanal. Sonra genişlənir və vizual loblara çevrilir. Bu kanalın genişlənməsi quşların görmə qabiliyyətindən məsul olan əyani təpəyə keçir. Bu orqan hipofizin altındadır və huni kimi görünür.
Hipofiz, Türk yəhər deyilən bir orqana birbaşa bağlıdır. Bu, ön və arxa baza fenoid sümükləri tərəfindən əmələ gələn bir yerdir. Bu özünəməxsus orqan, ehtimal ki, onurğa sütunundakı hiss orqanının degenerasiya olunmuş bir qalığıdır. Sinir lifləri ilə beyinə bağlanan damağın transformasiyası nəticəsində qismən ortaya çıxdı. Bu orqan quşların yeməyi dadmasına kömək edir.
Epifizal liflər və ya epifiz bezi, heyvanların çox uzaq məsafədə qoxu almasına kömək edən bir duyğu orqanının qalıqlarıdır. Hələ də kərtənkələlərdə, quşlarda və bəzi məməlilərdə rast gəlinir. İnsanlarda bu orqan praktik olaraq atrofiyaya məruz qalır.
Quşların beyinciyi iki "ləçəkdən" ibarətdir. Lamellalara bölən bir sıra xarici eninə yivlərə malikdir. Şaquli uzununa və ya "sagittal" bölmə xəttində ağac kimi bir yiv var. Serebellumun mərkəzi boşluğunun divarlarından qırmızı rəngli ganglion hüceyrələri ilə əhatə olunmuş ağ beyin lifləri hər tərəfə uzanır. Bu orqan bütün quş hərəkətlərindən məsuldur. Uçuşlar zamanı qanad qanadlarını və quyruq dönüşlərini koordinasiya edə bilir.
